Ζεν είναι δύσκολο να γίνεις … ζεν!

Πώς ξεκίνησαν όλα

«Η επαφή μου ξεκίνησε μέσω της μακροχρόνιας εξάσκησης του tae kwon do με διαλογιστικό τρόπο και συνδυαστικά με ένα βιβλίο του DT Suzuki που διάβασα το 1998», αναφέρει ο κ. Σγουμπόπουλος, που ίδρυσε το Zen Center στην καρδιά της Αθήνας, στην πλατεία Αγίας Ειρήνης, το 2013.

Μάχη για τον δρόμο του ζεν

Μια πρώτου επιπέδου γλωσσολογική ανάλυση αναδεικνύει ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Οι ονομασίες των πολεμικών τεχνών – tae kwon do, aikido, judo, iaido, kendo – περιλαμβάνουν όλες το πρόθεμα «do». «Το do σημαίνει δρόμος» σημειώνει ο ίδιος «και δικαίως, καθώς πέρα από τη σωματική άσκηση, συμμετέχει και ο νους». Όποιος, βέβαια, αρχίζει μαθήματα πολεμικών τεχνών δεν τα γνωρίζει όλα αυτά, «διαπιστώνεις όμως συν τω χρόνω πώς επιδρά η άσκηση και προ πάντων η καθοδήγηση και το παράδειγμα του δασκάλου στον χαρακτήρα σου, πώς σταδιακά μειώνεται το εγώ σου». Ο δρόμος που καλείται να διάγει ο μαθητής είναι η καλλιέργεια του εαυτού του προς τα μέσα και όχι προς τα έξω ανταγωνιστικά, συγκρίνοντας τον εαυτό του με τους άλλους. «Δεν πρόκειται μόνο για μαθήματα αυτοάμυνας, αλλά για διδαχή ενός τρόπου ζωής», τονίζει ο κ. Σγουμπόπουλος, που συνεχίζει από το 1986 να κάνει τέσσερις φορές την εβδομάδα tae kwon do, ευγνώμων πάντοτε στον δάσκαλό του, Σταμάτη Κάσση.

Η μοναχική θητεία των 100 ημερών

«Από το 1998 άρχισα να διαβάζω βιβλιογραφία σχετικά με το ζεν, ήθελα να καταλάβω πώς μπορεί ένας μη μοναχός να το κατορθώσει», θυμάται σήμερα, «όλα τα βιβλία κατέληγαν ότι αυτή η γνώση δεν μεταδίδεται μόνο θεωρητικά, είναι μια εμπειρία». Ως εκ τούτου, η προτροπή ήταν μία: πηγαίνετε να βρείτε έναν δάσκαλο ζεν και κάνετε άσκηση.

Έτσι, το 1999 συνοδεία διερμηνέα ο κ. Σγουμπόπουλος μεταβαίνει σε ένα μοναστήρι Σαολίν, καθώς όλα τα βιβλία έλεγαν ότι το ζεν γεννήθηκε στο μοναστήρι Σαολίν στην Κίνα το 450 μ.Χ.. Εκεί περνά από συνέντευξη. «Η αρχή τους είναι ότι δεν το διδάσκουν σε ξένους, αλλά δέχονται να μείνει ένας μοναχός μαζί με τον ενδιαφερόμενο για εκατό μέρες, που είναι ένα ικανό διάστημα ώστε να μπορεί κανείς μετά να συνεχίσει μόνος του την πρακτική». Δύο χρόνια αργότερα, πράγματι, ο κ. Σγουμπόπουλος θήτευσε για εκατό μέρες στο μοναστήρι. Τι τον δυσκόλευσε; Θα βοηθούσε αν γνώριζε την κινέζικη γλώσσα. Παρ’ όλα αυτά κατάφερε να επιτύχει το στόχο του.

Κίνα ή Ιαπωνία

Τελικά, το ζεν, ως πρακτική, άνθισε στην Κίνα ή στην Ιαπωνία; Είναι μέρος του ιαπωνικού πολιτισμού ή της κινέζικης κουλτούρας; «Ιδρύθηκε στην Ινδία το 600 π.Χ. αλλά άνθισε στην Κίνα τον 5ο αιώνα μ. Χ.» απαντά ο κ. Σγουμπόπουλος, «στην Ιαπωνία πέρασε με τον Dogen Zenji τον 13ο αιώνα». Το ζεν απ’ όπου περνάει επηρεάζεται από τα πολιτισμικά στοιχεία κάθε χώρας. «Οι Σαολίν το έχουν μπολιάσει με στοιχεία ταοϊσμού, εμένα προσωπικά με εκφράζει το γιαπωνέζικο, εξ ου και επισκέπτομαι σταθερά κάθε χρόνο μοναστήρι εκεί». Κατά την πολιτιστική επανάσταση του Μάο στην Κίνα καταστράφηκε μεγάλο μέρος της παράδοσης, το οποίο δυστυχώς δεν μεταφέρεται από βιβλία. Η Ιαπωνία, αντίθετα, παρά την έντονη επιρροή που δέχθηκε από τη Δύση, διαφύλαξε την παράδοση, δεν διώχθηκαν ποτέ δάσκαλοι του ζεν. «Στην ιαπωνική κουλτούρα, το ήσυχο κάθισμα είναι πολύ σημαντικό» προσθέτει ο κ. Σγουμπόπουλος. Αυτό, βέβαια, που απειλεί σήμερα τα μοναστήρια στην Ιαπωνία είναι η ραγδαία αστικοποίηση, καθώς κάθε μοναστήρι επιβιώνει οικονομικά από την τοπική κοινότητα στην οποία ανήκει, μέσα από τις τελετές, τα μνημόσυνα και τις δωρεές των μελών της. Αντίστοιχα με την πρώτη του εμπειρία και τον προβληματισμό του για την κινέζικη γλώσσα, παραδέχεται ότι: «Θα με είχε ομολογουμένως βοηθήσει, αν είχα μάθει γιαπωνέζικα» ομολογεί σήμερα ο 49χρονος πρωταθλητής πολεμικών τεχνών, «αν και η επικοινωνία με τον Γιαπωνέζο δάσκαλο μου θα εξακολουθούσε να είναι δύσκολη, αφού μιλά αρχαϊκά γιαπωνέζικα!».

Καθημερινή πρακτική

Ο ίδιος έχει πλέον εντάξει πλήρως το ζεν στη ζωή του. Κάθε μέρα ξεκινά με διαλογισμό, από τις 8 π.μ. έως τις 9 π.μ. Συνεχίζει με τις επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις του, καθώς είναι επιχειρηματίας και πατέρας τεσσάρων κοριτσιών, ενώ από τις 8 έως τις 10 το βράδυ αφιερώνει τον χρόνο του στο tae kwon do, στο ζεν και στο γιαπωνέζικο σπαθί, στο Zen Center. «Το ζεν για μένα αποτελεί προϋπόθεση για μια ισορροπημένη και ευτυχισμένη ζωή» καταλήγει ο κ. Σγουμπόπουλος, γύρω από τον οποίο έχει δημιουργηθεί ένας πυρήνας περίπου 40 ατόμων, που εμβαθύνουν στον διαλογισμό.